بازار دوطرفه بازاری است که در آن معامله‌گران می‌توانند از طریق دو استراتژی خرید و فروش به سود برسند. در این نوع بازار، برخلاف بازارهای یک‌طرفه، معامله‌گران فقط به خرید دارایی محدود نمی‌شوند، بلکه می‌توانند در صورت پیش‌بینی کاهش قیمت، آن دارایی را به صورت استقراضی فروخته و در زمان مناسب با قیمت پایین‌تر خریداری و به صاحب آن بازگردانند.
بازار بورس اوراق بهادار تهران در حال حاضر یک بازار یک‌طرفه است. بازار کریپتو و بازار فارکس یک بازار دوطرفه هستند.
بازار دوطرفه چیست؟
بازارهای مالی دوطرفه نوعی از بازارهای مالی هستند که در آن‌ها معاملات مستقیماً بین خریداران و فروشندگان انجام می‌شود و بدون نیاز به واسطه‌گری مرکزی مانند بورس‌ها عمل می‌کنند. برخلاف بازارهای یک‌طرفه که در آن‌ها شرایط معامله از پیش تعیین شده است، در این نوع بازار دوطرفه‌ی معامله (خریدار و فروشنده) نقش تعیین‌کننده‌ای در قیمت‌گذاری و شرایط معامله ایفا می‌کنند.
در بازارهای دوطرفه، طرفین معامله می‌توانند با یکدیگر مذاکره کرده و به توافق برسند. این امر انعطاف‌پذیری بسیار بالایی را در مقایسه با بازارهای یک‌طرفه ارائه می‌دهد و امکان تطبیق شرایط معامله با نیازهای هر دو طرف را فراهم می‌کند.
معامله‌گران در این نوع بازار می‌توانند به ابزارهای مالی که در بورس‌ها و بازارهای سنتی موجود نیستند، دسترسی داشته باشند. این امر تنوع و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید و سودآور را برای معامله‌گران به ارمغان می‌آورد.
بزرگترین بازار مالی جهان، بازار فارکس است که در آن معاملات ارزهای مختلف به صورت مستقیم بین خریداران و فروشندگان انجام می‌شود.
بازار نوظهور ارز دیجیتال، فضایی برای معامله ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم است. معاملات در این بازار نیز دوطرفه بوده و به صورت مستقیم بین خریداران و فروشندگان انجام می‌شود.
موفقیت در این نوع بازارها نیازمند مهارت و دانش کافی در زمینه تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی است. معامله‌گران باید با استراتژی‌های معاملاتی مختلف آشنا باشند و مدیریت ریسک را به طور کامل بلد باشند.
فروش استقراضی یا تعهدی
فروش استقراضی، ابزاری قدرتمند در بازارهای مالی است که فرصتی منحصر به فرد برای کسب سود در هر دو شرایط رشد و نزول قیمت‌ها را فراهم می‌کند. در این روش، معامله‌گران بدون نیاز به مالکیت سهام، می‌توانند از کاهش قیمت آن سود ببرند.
معامله‌گر ابتدا سهام را از کارگزار خود قرض می‌گیرد. سپس سهام قرضی را در بازار می‌فروشد.
معامله‌گر منتظر می‌ماند تا قیمت سهام کاهش یابد. سپس در زمان مناسب، معامله‌گر همان تعداد سهام را از بازار می‌خردو سهام خریداری شده را به کارگزار برمی‌گرداند و از تفاوت قیمت فروش و خرید سهام سود می‌برد.
فرض کنید قیمت بیتکوین 100 هزاردلار است. معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند که قیمت بیتکوین کاهش خواهد یافت. او 1 بیتکوین را از کارگزار خود قرض می‌گیرد و در بازار می‌فروشد. پس از کاهش قیمت سهام تا 80 هزاردلار، معامله‌گر 1 بیتکوین را با قیمت 80 هزاردلار از بازار می‌خرد و به کارگزار برمی‌گرداند. سود معامله‌گر از این معامله 20 هزاردلار است.
بازار یک طرفه چیست؟
منطق این نوع بازار برای همه افراد قابل فهم است و نیاز به دانش و تخصص پیچیده ندارد.
در بازار یک طرفه معامله‌گران فقط در زمان افزایش قیمت‌ها می‌توانند سود کسب کنند.
سودآوری از طریق خرید و فروش دارایی‌ها، ایده‌ای بدیهی و همیشگی در ذهن بشر بوده است. این دارایی می‌تواند کالا، زمین، سهام شرکت یا سایر ابزارهای مالی باشد.
بازارها و بورس‌های دنیا با همین روش معاملات آغاز به کار کرده‌اند و در بسیاری از آن‌ها، مانند بازار سرمایه ایران، خرید و فروش سهام شرکت‌ها، مهم‌ترین روش کسب سود محسوب می‌شود.
منطق این روش ساده و روشن است، اما هیچ تضمینی برای افزایش قیمت سهام پس از خرید وجود ندارد. پیش‌بینی، جوهر معامله و تجارت است و هیچ قطعیتی در آن وجود ندارد.
معامله‌گران و سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه، با استفاده از روش‌هایی مانند تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال و تابلوخوانی، آینده سهام را پیش‌بینی می‌کنند.
در صورت پیش‌بینی افزایش قیمت سهام، سرمایه‌گذاری انجام می‌شود. در مقابل، اگر پیش‌بینی‌ها حاکی از کاهش قیمت سهام باشد، از خرید سهام خودداری و در صورت مالکیت، سهام فروخته می‌شود.
به چنین بازاری، بازار یک‌طرفه گفته می‌شود.
تحلیل بازار دوطرفه و یک طرفه
در تحلیل بازارهای یک طرفه و دوطرفه می توان از نمودار قیمت کندلی استفاده کرد. فرقی نمی کند سهام شرکت باشد یا ارزدیجیتال یا قیمت دلار یا انس طلا جهانی. با استفاده از روش تحلیل تکنیکال و نمودارهای قیمتی می توانید قیمت را در آینده پیش بینی کنید.
در بازارهای یک طرفه مثل بورس تهران فقط در زمان رشد قیمت شما میتوانید سود کنید. در این نوع بازار در ابتدای روند صعودی میخرید و در انتهای روند صعودی می فروشید و سود کسب می کنید.
اما در بازار دوطرفه مثل کریپتوکارنسی و فارکس، معامله گران در هر دو شرایط افزایش قیمت و کاهش قیمت می توانند سود کسب کنند. وجود تقاضا در هر دو سمت بازار، نقدشوندگی را افزایش می‌دهد.
معایب بازار یک طرفه
بازارهای یک‌طرفه، بازارهایی هستند که فعالان آن فقط در زمان رشد قیمت‌ها امکان کسب بازده دارند. در مقابل، در زمان ریزش قیمت‌ها، بهترین حالت برای این افراد کاهش ضرر است.
این نوع بازارها، مشکلات و چالش‌های متعددی برای فعالان خود ایجاد می‌کنند که در ادامه به بررسی عمیق برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
1. طولانی بودت زمان رکود و اصلاح
فضای تورمی حاکم بر بازارهای یک‌طرفه، مانند بورس تهران، باعث می‌شود سهامداران تمایلی به فروش دارایی‌های خود با ضرر نداشته باشند. ترجیح آن‌ها نگهداری سهام و انتظار برای افزایش قیمت و جبران ضرر است.
این امر، باعث کند شدن روند اصلاح قیمت‌ها در دوران رکود و کاهش کارایی ابزارهای تحلیل تکنیکال در این شرایط می‌شود.
2. حضور موقتی سرمایه گذاران
بسیاری از افراد عادی، فقط در زمان رونق بازار به بورس ورود می‌کنند و با فرا رسیدن رکود، از آن خارج می‌شوند.
وجود فرصت‌های سودآوری در دوران رکود، می‌تواند ماندگاری افراد در بازار و توسعه سرمایه‌گذاری بلندمدت را افزایش دهد.
3. ریسک نقدشوندگی در زمان رکود
در دوران رکود بازارهای یک‌طرفه، نقدشوندگی به شدت کاهش می‌یابد و سرمایه‌گذاران بزرگ در فروش سهام خود با مشکل مواجه می‌شوند.
این امر، یکی از عوامل اصلی عدم ورود نقدینگی‌های بزرگ به بازار است. برای مثال در بورس ایران به علت وجود صف فروش نقدشوندگی در بازار در زمان رکود به شدت کاهش می یابد.
در بازارهای یک‌طرفه، به دلیل عدم تعادل در عرضه و تقاضا، ممکن است شاهد صف‌های خرید و فروش باشیم. به عنوان مثال، اگر عرضه برای فروش یک سهم بیشتر از تقاضا آن باشد، صف فروش تشکیل می‌شود. این امر، باعث کاهش قیمت سهم تا رسیدن به یک نقطه تعادل می‌شود.
4. حباب‌های قیمتی
در دوران رونق بازارهای یک‌طرفه، ورود نقدینگی‌های انبوه و عمق پایین بازار، منجر به رشدهای چند برابری قیمت برخی سهام می‌شود.
این امر، حباب‌های قیمتی ایجاد می‌کند و باعث فاصله گرفتن قیمت سهام از ارزش ذاتی آن‌ها می‌شود.
5. عدم تعادل در بازار
در بازارهای یک‌طرفه، به دلیل عدم امکان کسب سود از ریزش قیمت‌ها، تعادل بازار به تاخیر می‌افتد و برخی سهام به طور غیرقابل توجیهی، رشد قیمتی را تجربه می‌کنند.
6. محدودیت در استراتژی‌های معاملاتی
در این نوع بازارها، معامله‌گران فقط می‌توانند از استراتژی‌های معاملاتی مبتنی بر خرید استفاده کنند. امکان استفاده از استراتژی‌های مبتنی بر فروش مانند فروش استقراضی وجود ندارد.
7. از دست رفتن فرصت‌های سودآوری
معامله‌گران در بازارهای یک‌طرفه، نیمی از فرصت‌های سودآوری، یعنی فرصت‌های سود در زمان ریزش قیمت‌ها را از دست می‌دهند.
8. افزایش ریسک سرمایه‌گذاری
عدم وجود امکان کسب سود از ریزش قیمت‌ها، نقدشوندگی پایین، عذم حضور دائمی فعالات بازار، حباب قیمتی ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای یک‌طرفه را افزایش می‌دهد.
9. عدم جذابیت برای سرمایه‌گذاران خارجی
بازارهای یک‌طرفه، برای سرمایه‌گذاران خارجی که به دنبال کسب سود در هر دو شرایط صعود و نزول هستند، جذابیت ندارند.
مزایای بازار دوطرفه
همانطور که اشاره کردیم بازار دوطرفه، بازاری پویا است که در آن معامله‌گران توان کسب سود در هر دو شرایط رشد و نزول قیمت‌ها را دارند. این مورد به تنهایی یک مزیت بزرگ، نسبت به بازارهای یک‌طرفه است که فقط در زمان صعود قیمت، میتون سود کسب کرد.
مزایای متعدد بازار دوطرفه، آن را به گزینه‌ای جذاب برای معامله‌گران، تحلیلگران و سرمایه‌گذاران تبدیل کرده است. در ادامه به بررسی عمیق این مزایا می‌پردازیم:
1. سودآوری در شرایط نزولی
یکی از بارزترین مزایای بازار دوطرفه، امکان کسب سود حتی در شرایط نزولی بازار است. معامله‌گران با استفاده از ابزارهای مختلف مانند فروش استقراضی، می‌توانند از نزول قیمت‌ها نیز بهره ببرند.
2. جلوگیری از ایجاد حباب قیمت
فعالیت معامله‌گران در دو جهت، خرید و فروش، باعث تعادل در قیمت سهام می‌شود. این امر، از ایجاد حباب در قیمت‌ها و نوسانات غیرمنطقی جلوگیری می‌کند و پایداری را به بازار هدیه می‌دهد.
3.افزایش کارایی تحلیل‌های تکنیکال
در بازارهای دوطرفه، به دلیل فعالیت مداوم، تحلیل‌های تکنیکال کارایی بیشتری دارند. معامله‌گران می‌توانند با استفاده از این ابزار، پیش‌بینی‌های دقیق‌تری از روند قیمت‌ها داشته باشند و تصمیمات سنجیده‌تری اتخاذ کنند.
4. نقد شوندگی بالا
یکی از چالش‌های بزرگ بازارهای یک‌طرفه، کاهش نقدشوندگی در شرایط رکود است. اما در بازار دوطرفه، به دلیل فعالیت همیشگی، سرمایه‌گذاران به راحتی می‌توانند سهام خود را خرید و فروش کنند.
5. تحلیل پذیری بالا
وجود ابزارهای متنوع در بازارهای دوطرفه، تحلیلگران را قادر می‌سازد تا با دقت بیشتری روند قیمت‌ها را پیش‌بینی کنند. این امر، باعث افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران و فعالیت آگاهانه‌تر آن‌ها در بازار می‌شود.
در بازارهای دوطرفه، ابزارهای تحلیل تکنیکال کارایی بیشتری دارند. همچنین، سرمایه‌گذاران می‌توانند از ابزارهای نوین که در سایر بورس‌های دنیا استفاده می‌شود، بهره ببرند.
6. افزایش شدید نقدشوندگی
وجود بازار دوطرفه، نقدشوندگی را به شدت افزایش می‌دهد. این امر، مزیت بزرگی برای سرمایه‌گذاران است، چرا که به راحتی می‌توانند سهام خود را به پول نقد تبدیل کنند.
یکی از مزایای کلیدی بازارهای دوطرفه، عدم وجود مشکلاتی مانند صف خرید و صف فروش است که در بورس اوراق بهادار مشاهده می‌شود.
7. ورود سرمایه گذاران خارجی
بازارهای دوطرفه برای سرمایه‌گذاران خارجی که به دنبال کسب سود در هر دو شرایط صعود و نزول هستند، جذابیت بیشتری دارند. این امر، ورود سرمایه‌های خارجی به بازار و افزایش عمق آن را به دنبال خواهد داشت.
بازار دوطرفه، زمینه را برای استفاده از استراتژی‌های معاملاتی متنوع مانند فروش استقراضی، معاملات آتی و اختیار معامله فراهم می‌کند. این امر، طیف وسیعی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری را با سطوح مختلف ریسک‌پذیری و اهداف گوناگون به بازار جذب می کند.
سخن پایانی
بازارهای دوطرفه مزایای متعددی نسبت به بازارهای یک‌طرفه دارند. کسب سود در هر دو شرایط رشد و کاهش قیمت‌ها، جلوگیری از ایجاد حباب، افزایش کارایی تحلیل‌های تکنیکال، نقدشوندگی بالا، تحلیل پذیری بالا، ورود سرمایه گذاران خارجی و توسعه فرصت‌های سرمایه‌گذاری از جمله این مزایا هستند.
توسعه بازارهای دوطرفه، نقش مهمی در رشد عمق بازار سرمایه و افزایش رفاه جامعه ایفا خواهد کرد.
در حال حاضر، در بازار فارکس، شاهد بازار دوطرفه هستیم. بازار کریپتو و بازار فارکس دو بازاری است که فرآیند دوطرفه سازی بازار کامل پیاده‌سازی شده است. بازار بورس یک بازار یک طرفه است که فقط از خرید و افزایش قیمت سهام می توان سود کسب کرد.
